1601
Het verpondingsregister van twente van 1601 (Derk Doornbosch).
Onderdeel van Ridderschap en Steden, de bazen in Overijssel vóór 1795. In 1978 werkgroep gemaakt om alles over te schrijven (transcriptie) o.a. H.H.M. van Benthem uit Oldenzaal.
3 landen of kwartieren (twente, salland, land van vollenhove).
De registers van 1601 en 1602 (A.L. Hulshoff) werden vergeleken met het schattingsregister 1475.
Verponding is dus een belasting, Staten-generaal had nodig: 414 pond + 50.000 gulden om krijgsvolk te kunnen betalen (80-jarige oorlog!), Overijssel beloofde 18.000 gulden, (nu: 280.000 €). In 1597 (19-23 okt.) veroverde Maurits Oldenzaal. De verponding is nu niet bij “capitatie” (hoofdelijke omslag), maar naar evenredigheid. Dus gewaarde erven: 2 en kotters: 1 schild.
De belasting was tweeërlei: 1 oppervlakte bouwland 2 pachtsom voor bouwland, weide- en hooiland.
Het schattingsregister van Twente van 1475.
Vereeniging tot beoefening van overijsselsch regt en geschiedenis, door A.L. Hulshoff, 1953.
Het handschrift. In het Staatsarchiv te Munster i. W. berust een bundel bescheiden, die door de Westfaalse historicus Nikolaus Kindlinger in de achttiende eeuw zijn bijeengebracht. Daaronder bevindt zich het originele schatttingsregister van Twente uit 1475 van Roelof van Bevervoorde.
Roelof van Bevervoorde. Roelof van Bevervoorde was in het Sticht een man van aanzien. Hij behoorde tot de bisschoppelijke Raden, was lid van het door bisschop David ingestelde hoogste rechtscollege "De Scive", woonde geregeld de Klaringen bij, die door de bisschop in het Oversticht werden gehouden en vervulde in Overijssel belangrijke functies, als kastelein, schout en rentmeester van Vollenhove, ambtman van Hasselt; hij is ook kastelein geweest van Lage, dat even over de grens in het graafschap Bentheim is gelegen 2). Reeds in 1447 was hij rentmeester van Twente en kastelein van Lage 3). In het jaar 1490 treffen wij hem nog aan als rentmeester van Twente, waarin hij op 28 November rekening en verantwoording aflegt tegenover bisschop David gedurende zijn ambtsperiode van 1486-1489.
De betekenis van het schattingsregister van 1475. Een schatting was een buitengewone belasting 4), die door de landsheer na inwilliging door ridderschap en steden werd geheven, als hij door bijzondere omstandigheden extra geld nodig had. De reden van de schatting van 1475 was vermoedelijk, dat hij in 1473 geld had opgenomen van de drie steden Deventer, Kampen en Zwolle, met de belofte deze bedragen terug te geven bij de eerste bede of schatting, welke in het land van Overijssel zou l uitgezet . Het schattingsregister van 1475 is het meest volledige Middeleeuwse document, dat wij over de Twentse boerenerven bezitten.
Indeling naar kerspelen. Het schattingsregister van 1475 is ingedeeld naar kerspelen. Slechts eenmaal wordt het woord gericht gebruikt. Onder het totaal der geïnde bedragen uit Kedingen staat: "Somma van den gerichte van Kedingen 330 olde schilden". De bisschop was oorspronkelijk gewoon in ieder kerspel een richter aan te stellen.
Wijze van inning der schatting. De rentmeester riep de hulp in van de richters bij het innen der schatting en droeg hun op om in de kerk in hun ambtsgebied te laten afkondigen, dat hij voornemens was begin Januari zitting te houden teneinde de verschuldigde belastingpenningen in ontvangst te nemen: twee schild voor een gewaard erve, een schild voor een gewaarde kate. De meeste boeren betaalden op tijd. Als een van hen daartoe niet in staat was om geldige reden, werd hem uitstel verleend, meestal tot Mei of tot September.
DAT KERSPEL VAN OLDENZAEL (OLDENZAAL)
Lutte (De Lutte)
Naam van het erf Hedendaagse naam
Then Wege Wegman
Schulte to Vlederen Scholte Fleer
Crucelo Het Kruisselt
Roberting De Reuver
Egberting Egberman
Harbertheshus kathe Harbert (Bergharbert)
Volkerinck De Völker
Uphus (2s bet. 3 golden r.g.) Ophuis
Vogelsanck is en kate De Senger
Groete Kaveryck Hoge Kavik
Hakenberch Het Hakenberg
Harenther is en kate Hanter of Hanterman
Olthus gewart Oldhuis
Sandering gewart Sanderink of Sanderman
Stutthoff
Reymelding
Meyering
Jordening Jeunink
Spraeckstede Spraakstie
Raerhorne (buurtschap De Lutte)
56 Dalhuys,tobehorende het capittel, is groet van 5 mudde geseys, 2 dach meyens, gifft ter pacht 3 mudde roggen. 2 - 15 - o.
1602. Dalhuis, ahn middelmatigh landt 3 mudde; ahn dripsige landen 2 mudde; 2 dachmaet groenlandes.
1980. Dalhuis is afgebroken.
1475. Dalhus, kathe, 1 s., bet. 11 gOlden r.g., d.
1953. Dalhuis.
57 Volckerinck,woeste, wesende een herenguet, staet by hem in pantschap, is groet 6 mudde geseys, 2 dach meyens; den tenden tobehorich het capittell, Ketteler, het convent ende meer anderen
1602 Volckerinck, woeste, an hoge landen 3 mudde; an waterige, dripsige landen 3 mudde.
1980 De Volker, bewoond door Nijhuis.
1475. Volkerinck, 2 s., bet. 3 golden r.g., d.
1953. De Volker.
58 Uphuys, tobehorende het cloester to Almelo, is groet 6 mudde geseys, 2 dach meyens, gifft ter pacht 2 mudde roggen unde het capittel sloptende, 5 schepel, unde den Ketteler ses mudde haveren unde het cloester to Oldenzel 2 mudden. 3 - 0 - 0.
1602. Uphuis, an middelmatich landt 3 mudde; an waterig, dripsich landt 3 mudde; 2 dachmaet groenlandes.
1980 Ophuis, bewoond door Dierselhuis.
1475. Uphus, 2 s., bet. 3 golden r.g., d.
1953. Ophuis.
59 Vogelsanck, tobehorende Hermen van Twicke I, is groet umtrent 4 mudde geseys, 1 dach meyens, gifft ter ter pacht 2 mudde roggen unde to tende 2 mudde sloptenden. 2 - 0 - O.
1602. Vogelsanck, hallf middelmatich, hallf waterig landt 4 mudde; 1 dachwerck groenlandes.
1980 De Senger is verdwenen.
1475. Vogelsanck, is en kate, 1 s., bet. H gollden r.g., d.
1953. De Senger; geen erf meer.